استريليزاسيون چيست ؟
عبارت است از استفاده از روش های فيزيكی و شيميايی جهت تخريب و درهم ريختن ساختار كليه ميكروب ها از جمله ميكروب های بسيار مقاوم دارای اندوسپور ، موجب از بین رفتن تمامی میکرو ارگانیسم های زنده می شود . در حالیکه موارد ضدعفونی كننده disinfectants در سه درجۀ بر میکروارگانیسم ها اثر دارند .
روش های استریليزاسيون :
استیریلزاسیون عمدتاً شامل روش های فيزيكی و شیمیایی است. در صنعت برای استريل كردن انبوه وسایلی مانند دستكش و تيغ بيستوری معمولاً از اشعه های يونيزان استفاده می شود . بزرگترين مزیت اشعۀ يونيزان نفوذپذيری زياد و فقدان اثر باقيمانده است . دستگاه های استریليزاتور برای مطب دندانپزشكی عمدتاً برمبنای استفاده از روش های فيزيكی و در برخی موارد ، ترکیبی از روش های فيزيكی و شيميايی Chemiclave طراحی شده اند.
سه نوع دستگاه استریليزاتور برای مطب دندانپزشكی توسط FDA تأييد شده است :
۱) حرارت خشک (dry heat = oven)
۲) حرارت مرطوب steam autoclave))
۳) بخار شيميایی غيراشباع ( chemiclave )
مقايسه حرارت خشك و مرطوب :
| حرارت خشک | حرارت مرطوب | |
| مکانیسم مرگ میکروبی | اکسیداسیون پروتئین های سلولی | دناتوره و کوآگه کردن پروتئین های سلولی |
| زمان لازم برای استریلیزاسیون | طولانی | کوتاه |
| تمایل برای زنگ زدن وسایل | پایین | بالا |
| پیچیدگی دستگاه و قیمت | پایین | بالا |
| اندازه مناسب برای مطب | مناسب | مناسب |
روشهای استریل و ضدعفونی کردن وسايل دندانپزشكی
دندانپزشک و جراح برای استريل كردن وسايل بايد از حرارت مرطوب (اتوكلاو) و حرارت خشک (فور) در مطب استفاده کنند و هر دو را در دسترس داشته باشد . به طور کلی از محلولهای ضدعفونی برای وسايل استفاده نشود و فقط برای ضدعفونی سطوح و اثاثيه مصرف شود .
روش های استریليزاسيون و ضدعفونی کردن وسايل دندانپزشكی
| روش شیمیایی | حرارت خشک
(فور یا oven) |
حرارت مرطوب (اتوکلاو) | اقلام |
| – | + + | + + | وسایل فولادی ، فرزها |
| – | + | + + | وسایل بسته بندی شده |
| – | + + | + | سینی وسایل جراحی و ترمیمی بدون بسته بندی |
| – | + + | مورد تردید | وسایل مستعد زنگ زدگی |
| – | – | + + | هندپیس قابل اتوکلاو |
| + | – | مورد تردید | هندپیس غیر قابل اتوکلاو |
| – | + | + | اثصالات آنگل (دستور سازنده) |
| – | – | + + | وسایل لاستیکی |
| – | + | + + | نمد پالیش |
| + | – | – | پروتز متحرک |
| – | + | + + | ساکشن پلاستیکی مقاوم به حرارت |
وسیله‌ای برای استریل کردن ابزار پزشکی و آزمایشگاهی در فشار و دمای بالا و با استفاده از بخار آب است . اتوکلاوها در کاربردهای پزشکی برای انجام استریلیزاسیون و در صنایع شیمیایی برای به عمل آمدن پوشش‌ها و ولکانش لاستیک و سنتز هیدروترمال مورد استفاده قرار می‌گیرند
در استفاده از اتوكلاو بايد به این نكات توجه داشته باشيم :
۱) وسايل به خوبی تميز شده باشند .
۲) سپس كاملاً خشک شوند .
۳) وسایل چه به صورت بسته بندي و چه بدون بسته بندی به نحوی در اتوكلاو قرار داده شوند كه اجازۀ حركت و چرخش آزادانه به بخار آب داده شود . به عبارت ديگر ، باید از over load كردن محفظۀ اتوكلاو خودداری كرد.
۴) توجه شود flash sterilization برای موارد اضطراری است و به صورت روتين نبايد استفاده شود . هندپيس و توربين در دمای c◦134 و فشار PSI30 در معرض خراب شدن قرار می گیرن
۵) توصیه می شود ، برای مطب دندانپزشکی اتوکلاوی خریداری شود که حرارت پایین (115 تا 118 درجه سانتیگراد) داشته باشد . به این حرارت به اصطلاح حرارت دستکش می گویند . ضرورتی به خرید اتوکلاو دارای حرارت بالا (134 درجه سانتگیراد) یا flash نمی باشد